Evrende gökadalar da insanlar gibi küme halinde bulunurlar. Bu kümelerin içinde en meşhur olanı Virgo’dur, çünkü çok yakındır. Bizden 50 milyon ışık yılı (IY) uzaklıktaki bu küme tam bir gökada kentidir ve içinde yaklaşık 1.500 gökada barındırır. Nasıl kentlerde caddede dolaşırken insanlar birbirine çarparsa, gökada kümelerinde de bu görülür. İki gökadanın çarpıştığını düşünsenize; saniyede yüzlerce kilometre hızla birbilerine girerler ve bu sırada milyarlarca yıldız çekimsel olarak etkilenir ve yine çarpışan gaz ve toz bulutları bir anlamda kozmik havai fişekleri andırır. Kümeler içinde gökada çarpışmaları her zaman meydana gelir ama bazen kanıtları çok zayıftır.

Aşağıdaki fotoğrafta çarpışmış iki gökadayı görüyorsunuz. Fotoğraf çok özel bir filtre kullanarak çekilmiş, özelliği sıcak hidrojen gazını iyice göstermesi.

İki gökadayı birbirine bağlayan lif şeklindeki bu sıcak gaz şarapnel parçaları gibi çarpışmanın bir sonucudur. İki gökada arasındaki uzaklık 400.000 ışık yılı (IY) yani bizim Samanyolunun çapının dört katı.

Resim. M86 ve NGC 4438 (Image Credits: Tomer Tal and Jeffrey Kenney/Yale University and NOAO/AURA/NSF)

Genellikle iki gökadanın çarpışması sonucu açığa çıkan gazda yeni genç yıldızlar oluşur ama burada onlar görünmüyor. M86 eliptik bir gökadadır ve bu türlerde yıldız oluşumu çoktan bitmiştir.

Bunun nedeni de her gökadanın merkezinde bulunan kara delikler gaz ile beslenirler ve bunu sonucunda meydana gelen şiddetli rüzgar ile gökada içinde bulunan gazı dışarı atarlar ve yıldız oluşumunu engellerler. Fakat çarpışma sonucu oluşan sıcak gaz da yoğunlaşamaz ve dolayısıyla yeni yıldız oluşumuna olanak tanımaz. Sadece soğuk moleküler bulutlarda yıldız oluşumu görülür.

Eliptik gökadalarda yıldız doğumevlerinin olmamasına bu iki süreçten hangisi daha çok katkıda bulunuyor, karar vermek zor. Çünkü sarmal gökadalarda da merkezde karad delik var ama yeni yıldızlar bu tür gökadalarda doğuyor.

Sevgilerimle

Prof.Dr.Ethem DERMAN
TAMSAT