Konuya doğrudan girmeden önce dilerseniz kısaca balon çalışmalarının geçmişine bir göz atalım. Tarihi boyunca insanoğlu uçurtmayı insan ve malzeme nakli için kullanmaya çalışmıştır. İlk kullanılabilir ve işe yarar hava taşıtı, 1783’te icat edilen sıcak hava balonudur. Sonra zaman içerisindeki gelişmelerle “Zeppelin” kavramı ortaya çıkmıştır.
Başarısız bir kaç denemeden sonra ilk başarılı zeplin 1852 yılında Fransız Henri GIFFARD tarafından üretildi. Birçok başarılı uçuşa rağmen zeplinler genelde masraflı, yavaş ve hava şartlarından çok fazla etkilenen bir taşıt olması nedeniyle 1930’larda terk edilmeye başlandı.
Günümüzdeki modern balon teknikleri gelişinceye kadar ilk denemelerde de bir çok sorunlar yaşandı. Örneğin 27 Ağustos 1783′te, Paris Champ-de-Mars’da 1.000 metreye yükselen ilk balon balon yükseğe çıkınca aşırı gerilerek patlamış yaklaşık yirmi kilometre uzağa düşmüştü.
Ancak bu başarısız denemeler dönemim insanlarını yıldırmamış ard arda bir çok kez denemeler yapılmıştı. Hatta zamanla ilk canlı taşıyan balon denemeleri de yine bu dönemlerde gerçekleşmiş, ilk etapta küük hayvanların bu balonlarla kısa seyahatlerinde atmosferin solunuma elverişli olduğuna bile kanaat getirilmişti.
Devam eden günlerde Pilatre isimli bilim adamı Montgolfier kardeşlere (20) metre yüksekliğinde ve (16) metre genişliğinde bir balon yaptırdı. XVI. Louis’in bu konuda sözleri ilginçtir. İnsanlı bir balon çalışması yapılacağını duyduğunda “Kurban olarak insan verilmek isteniyorsa, ölüme mahkum kişileri koşsunlar bu işe” diye emir verir.
Ancak Pilatre’nin cevabı da manidardır. “Göklere yükselme onurunu aşağılık canilere mi vereceğiz? Hayır, asla bu olmayacak” Neyseki araya giren dostlar sayesinde gerekli izinler alınır ve yeni balon yaklaşık bin metre yüksekten ilk insanlı uçusunu gerçekleştirir.
Aradan geçen onca sene sonra Türkiye’de de bir konuşma yapan bir astronotun ilk insanlı uzay uçuşu ile ilgili sözleri de bazı şeylerin o dönem hala geçerli olduğunun bir göstergesidir. 1969’lu yıllarda da ilk gidecek kişilerin mahkumlar olması fikri de ileri sürülen düşünceler arasındadır.
Teknoloji günden güne gelişince balon çalışmaları da bunlardan nasibini alacaktır. Devamında devasa zeplin (zeppelin) hava taşıtları ortaya çıkacaktır. Zeplinler emsallerine göre çok gelişmiş hava taşıtları olmasına rağmen onların da maceraları az değildir.
İkinci Dünya Savaşı sıralarında özellikle Almanlar tarafından ileri gözetleme, istihbarat, keşif amacıyla kullanılan zeplinler sonraları yolcu taşımacılığına da kullanılmıştır.
Zmanında Helyum yerine Hidrojen gazının kullanılması da birtakım sorunları beraberinde getirdi. Belki de en çok bilinen balon tipindeki uçuş kazalarından biri LZ 129 kazasıdır. 06 Mayıs 1937’de New Jersey / USA’da Alman hava yolcu gemisi LZ 129 Hindenburg Zeppelin faciası gibi önemli bazı kazalardan sonra ticari kullanımı da 1940’larda tamamen durdurulmuştur.
Şahsen LZ 29 Hindenburg üzerinde biraz durmak isterim. İlk kaza görüntüleri izlediğimde çok küçük yaşlarda olmama rağmen beni hayli etkilemiş ve hafızamda yer etmiştir. Bu kaza ile birlikte bugüne kadar yapılmış olan en büyük hava taşıtı da küllere karışmıştır.
Kaza bağlantı kulesinden ayrılma anında kuyruk kısmında Hidrojen gazı sızıntısının muhtemelen bir elektrik kontağı ile alev alması sonucunda meydana gelmiştir. Adını (1925-1934) yılları arasında Almanya başbakanlığı yapmış Paul von HINDENBURG’tan alan gemi heybetli gemi yüzlerce kişinin gözlerin önünde Hidrojenin hızlı yanışı ile kısa zamanda enkaz haline gelmiştir. Dilerseniz renkli çekim kaza videosunu buraya tıklayarak izleyebilirsiniz.
Günümüzde ise bir çok farklı alanda balon çalışmaları yapılmaktadır. Bu yelpaze amatör balon çalışmalarından tutun da çok yüksek irtifalara kadar çıkabilen özel bilimsel balonlarla genişlemektedir.
Sivil hayatta da meteorolojik gözlemler, kültürel çalışmalar, hava fotoğrafçılığı gibi dallarda da kendisini göstermektedir.
Balon çalışmaları biz radyo amatörleri için de çok yabancı değildir. Her ne kadar ekonomik ve ucuz bir çalışma olmasa da radyo amatörleri özellikle yurt dışında bu çalışmaları sürdürmektedirler.
Ülkemizde de geçmişte benzer Helyum gazı ile şişirilmiş meteoroloji balonları ile bir kaç deneme yapılmışsa da devmı getirilmemiştir. Yapılan uygulamalarda genelde bir telsiz cihazı ile cross band görüşme denemeleri yapılmıştır.
TAMSAT ve Yüksek İrtifa Balon Çalışmaları
TAMSAT, bu konuya daha bilimsel/ akademik düzeyde bir yaklaşım sergilemek adına bu projede de yoğunlaşmaya başlamıştır. Çalışmalar Yer’e Yakın Uzay Araştırmaları kapsamına alınmış, AR-GE takımı da konu ile ilgili bilgilendirilmiş ve ön araştırma / hazırlık aşamaları başlamıştır.
Diğer çalışmalarda olduğu gibi özellikle radyo amatörlerinin de etkin katılımı ön planda tutulmuş, sistemler ve faydalı yük (payload) planlamaları buna göre yapılmaktadır. İleriki dönemlerde konu ile ilgili gelişmeleri yine bu kategori altında takip edebilirsiniz.
