Yer ekseni çevresinde 24 saate bir döner ve gece-gündüz oluşur. Güneş çevresinde bir yılda dolanır, mevsimler oluşur. Uzaydan baktığımız zamanYer’in yarısını gündüz, yarısını ise gece görürüz. İşte bu iki olguyu ayıran çizgiye gece-gündüz çizgisi deriz. Bu gece-gündüz çizgisi de bir gün boyunca Yer’in çevresinde bir tur atar.
Yer ile senkronize dönen yaklaşık 36 bin Km yükseklikte ekvatorun üzerinde çalışan Meteosat-9 meteoroloji uydusu kendi saati ile her gün sabah saat 6:12’de çektiği fotoğraflardan önemli tarihlerde olan dördünü aşağıda görüyorsunuz. Tam bu zamanda uydu, Yer ve Güneş arasındaki açı 90 derecedir. Daha fazlasını görmek isterseniz Bad Astronomy adlı web sayfası sahibi Phil Platt’ın hazırladığı videoya bakmanızı öneririm.
Ancak gece-gündüz çizgisi ile sakın Yer’in dönme eksenini karıştırmayın. Bu fotoğraf mevsimleri öğrenmek için çok güzel fotoğraflardan biridir. Bu çizginin şekli de bize kolayca mevsimleri öğretir. Aslında çizgi bir doğru değil, Yer bir küre olduğundan eğridir ama uydu görüntüsü bize onu iki boyutlu göstermektedir.
Mart ve Eylül aylarında alınan fotoğraflarda gece-gündüz çizgisinin kuzy-güney doğrultusunda olduğunu görüyoruz.
Bu durumda Güneş tam ekvatorun üzerindedir. Aralık ayında çekilen fotoğrafta ise güneş ışınları güney yarımküreye dik gelmektedir.
Haziran ayında ise bunun tam tersidir. Şüphesiz Güneş bir güneye bir kuzeye kaymıyor, sadece bizim dönme eksenimizin yönelimi Güneş’e göre değişiyor. Haziran ayında Güneş’e doğru eğilirken, Aralık ayında tam ters tarafta oluyor.
Resim. Farklı mevsimlerde Dünya’nın görünümü.
Biraz kafa karıştırıcı gibi görünse de mevsimleri anlamak açısından bu çok önemli. Fotoğrafı incelerken onları çeken uydunun da bizim ekvator düzleminde olduğunu sakın unutmayın.
Ve her zaman “bu dönme eksenimiz iyi ki eğikmiş, ya yörünge düzlemine dik olsaydı ne yapardık?” diye düşünmeniz dileği ile…
Sevgilerimle…
Prof.Dr.Ethem DERMAN
TAMSAT
