Mars’ın bugün küresel bir manyetik alanı yok, o nedenle Güneş’in tüm öldürücü ışınları yüzeyini sürekli döver. Fakat yapılan gözlemler kabuğunda bir bölgenin mıknatıslanmış ve kutupsal değişim gösterdiği anlaşılmıştır. Bu kanıtlar Mars’ın 4 milyar yıl önce kuvvetli bir manyetik alanı olduğunu göstermektedir. Peki buna ne oldu, nasıl bir olay manyetik alanın sönümlenmesine neden oldu? Nihayet bilim insanları suçluyu buldular. 4.1-4.2 milyar yıl önce gezegene çarpan yaklaşık 3 Km çapındaki beş asteroidin manyetik alanı tamamen bitirdiği anlaşıldı. Gezegenler oluştuktan sonra ki yaklaşık yarım milyar yıl Güneş çevresindeki diskte oluşan parçacıklar gezegenlere çarparak bir anlamda onların büyümesine neden olmuştur. Buna “bombardıman süreci” denir. Ay’ın yüzeyinde gördüğümüz kraterlerin çoğunun yaşı yaklaşık 4 milyar yıldır.

Hellas kraterini oluşturan göktaşının da büyüklüğü de yaklaşık 3 Km yöresindeydi ve açtığı çukurun derinliği Everest Dağı’nın yüksekliği kadardır. Bu çukurdan çıkan taş toprak kraterin kenarına yığılmış ve yaklaşık 2 Km yüksekliğinde dağlar oluşturmuştur.

Çarpmanın sonucunda oluşan ısısal etki, içyapıdaki katmanların dinamiğini değiştirmiştir. Tekrar eski halini alması için 100 milyon yıl gerekmektedir. John Hopkins Üniversitesinden James Roberts yaptığı animasyonla çarpma sonucu gezegenin mantosunda meydana gelen değişimlerin manyetik alanı nasıl sönümlendirdiğini göstermiştir.

Resim. Mars gezegeni ve yüzeydeki kraterler.

Neyse ki artık bu büyüklükte göktaşları yok, disk tamamen temizlenmiş halde. İyi ki o zamanlar Dünyamızda yaşam yoktu, düşünsenize sürekli olarak başınıza taş yağdığını! Söz konusu bombardıman sürecinde ve daha sonra yerde açılmış kraterler de bugün bulunmaktadır ama rüzgar yağmur gibi atmosferik olaylar onların üstünü kapamış haldedir. Eğer atmosferimiz olmasaydı yer yüzeyi de Ay yüzeyi gibi olacaktı, yani kraterler ile kaplı.

Sevgilerimle…

Prof.Dr. Ethem DERMAN
TAMSAT