Menu

Lokal Mars Projesi (LMP) – 4.Bölüm

PLSS/Elektronik/Astronot Başlığı ve Ses Haberleşme Sistemi; astronot başlığı uzay elbisesi parçalarından çıplak teni açıkta bırakan ter yer olduğu için yüzün yoğun radyasyon ve ışıma sıcaklığından korunması önemlidir. Ön kısımda genellikle koyu renkli (bazı başlıklarda parlak sarı altın kaplama) kullanılmaktadır. Bu sayede hem uzayda atmosfer koruması olmadığı için yoğun radyasyona karşı hem de parlak güneş ışığına maruz kalan astronot korunmuş olur. Başlık camının (vizör) ön kısmının bunu yapmayacak şekilde özel üretilmiştir

Başlığın iki yanında bulunan güçlü aydınlatma aparatları da çalışma esnasında karanlık veya gölgede kalan kısımların aydınlatılmasında kullanılır.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-1. ISS görevlerinde kullanılan başlık türü.

Biri görev kayıt, biri de anlık video aktarım için kullanılan görev kameraları başlığın iki yanına monte edilmiştir ki çoğunlukla iyi bir görüş sağlaması amacıyla aydınlatma aparatları ile yan yana veya tümleşik kullanılırlar. Başlığın dışı bedenle bitişik olduğu için kameralar astronotun başlık içindeki hareketlerinden etkilenmezler.

Başlık Haberleşme Sistemi (Communications Carrier Assembly-CCA)

Astronotlar gerek uzay aracı içerisinde Dünyadaki yer kontrol istasyonu ile ve gerekse uzay görevlerinde hem birbirleri hem de uzay aracı ile haberleşmelerini radyo frekans (RF) kullanarak telsiz aracılığı ile gerçekleştirmektedirler.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-2. Kask içine giyilen CCA’nın genel görünümü.

Bu haberleşme sistemi kullanım yerine göre band ve frekanslarında değişiklik göstermektedir. Günümüzde astronotların kullandığı haberleşme sistemleri yapı itibariyle ilk örneklerine benzese de haberleşmenin kararlılığı ve kalitesi bakımından daha gelişmiş seviyededir.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-3. Farklı yapıda bir CCA.

Astronotun uzay giysisi üzerinde bulunan telsiz (kablosuz) haberleşme sisteminin kulaklık ve mikrofon sistemi başlık içine, diğer ana alıcı verici telsiz sistemi ise PLSS içerisine monte edilmiştir. Haberleşme kontrolü ise yine astronotun göğüs kısmında bulunan ünite üzerinden yapılabilmektedir. Haberleşme amacıyla VHF ya da UHF bandının kullanımı, kullanıcı tercihine bırakılmıştır. İstenildiğinde cihaz üzerinden birkaç saniyede değişiklik yapılabilmektedir.

Astronotlar gerek uzay yürüyüşleri (EVA) ve gerekse ISS dışındaki bakım onarım faaliyetlerinde uzay aracından fazla uzaklaşmadıkları için uzak mesafe haberleşmesine ihtiyaç duymamaktalar.

Astronotlar haberleşme gereksinimlerini büyük başlık altına giyilen ve bir bez bere üzerine monte edilmiş kulaklık+çift mikrofondan oluşan iletişim taşıyıcı (CCA) ile gidermektedirler. Bu sistem halen kullanılmakta olup, iletişim kablo aracılığı ile PLSS içerisinde bulunan haberleşme sistemine bağlıdır.

Telsizin kullanması gerektiğinde herhangi bir gönderme mandalı basmadan doğrudan konuşarak ses iletişimini başlatabilir. Bu eller serbest “Hands Free” özelliği sayesinde yapılmaktadır. Ancak bu sistemin de getirdiği bir takım dezavantajlar da bulunmaktadır. Bunların arasında ilki, astronotun baş ve yüz kısmının terlemesi ve bu tuzlu terin de haberleşme sistemleri donanımı üzerine etkisi olarak öne çıkmaktadır.

Bir diğer problem ise sesin daha iyi duyulabilmesi için astronotun ağız kenarlarına doğru yaklaştırılmış mikrofon uzatma çubuklarının varlığıdır. Bu çıkıntılar astronotun uzun sürü uzay giysisi içireninde kalmak zorunda kaldığında pipetlerle başlık içinden su içmesi veya gıda takviyesini zorlaştırmaktadır. Ayrıca her ne kadar bu bere şeklindeki başlık çene altından bağlanıyor olsa da baş hareketlerine bağlı olarak yerinden çıkması ve buna bağlı olarak da astronotun baş hareketlerini engellemesi ciddi problemlere neden olabilir.

Klasik sistemin terk edilerek yeni bir sistemin geliştirilmesi üzerine 2008 yılından bu yana çalışmalar sürmekte. Son olarak NASA Cleveland’da Glenn Araştırma Merkezi tümleşik bir haberleşme sistemi üzerinde çalışmakta. Bu sistemde iç haberleşme başlığı yerine ana bağlığa monte edilmiş daha gelişmiş bir sistemin denemeleri yapılmakta. Testler başarılı bir şekilde tamamlanması ile muhtemelen bu sistemin 2016 yılından itibaren ISS astronotları tarafından deneme amaçlı kullanılması öngörülüyor. Araştırma merkezine ismi verilen “Glenn” ABD’nin ilk astronotu olup konuyla ilgili daha önce sayfalarımızda yayınlanan habere buradan ulaşabilirsiniz.

Model Uygulama ve Başlık Ses Haberleşme Sistemi

Çalışmada her YM7XKA astronotu için birer adet VHF/UHF el telsizi model PLSS içerisine monte edilmiştir. Kullanıcılar her ne kadar amatör telsiz lisansına sahip olsalar da frekans kirliliği yapmamak amacıyla çıkış gücünü 1 Watt’lık düşük çıkış gücüne (Low TX Power) ayarlanmıştır.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-4. Tek astronot ses ve data haberleşme sistemi.

Frekans olarak da amatör band kapsamında yasal sınırlamalar gözetilerek bir frekans belirlenmiştir. Normalde 4-5 Watt çıkış gücüne sahip bu telsiz ile 1 Watt’lık çıkış gücü kullanılmış olsa dahi YM7XKA astronotları kendi aralarında veya model yer kontrol istasyonu ile kesintisiz olarak görüşebilmektedirler.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-5. İki astronotun sesli haberleşme sistemi.

Amatör telsiz cihazları kapsamı dışında kalan ve kullanımı için lisans gerektirmeyen PMR tip telsizlerin, 0,5 Watt ile 1-5 Km. arasında bir mesafede görüşebildiklerini göz önüne alarak bir kıyaslama yapabilirsiniz. Çalışmadaki temel amacımız minimum güç ile en az RF yayılımı ve yukarıda da belirttiğim gibi frekans bandının uygun kullanılmasıdır.

Astronotların ellerinin serbest kalabilmesi için telsizin bir anlamda eller serbest (hands-free) özelliği sayılabilecek (Voice Operated Exchange-VOX) sistemini devreye aldı. Bu sayede astronotlarımız kask içinden doğrudan ve herhangi bir tuşa basmadan konuşmaya başlamakta ve ses iletimine geçebilmektedirler.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-6. Astronot ve görev kontrol haberleşme diyagramı..

YM7XKA astronotlarının göreve çıkışından dönüşüne kadar geçen süre içerisinde, Model Görev Kontrol Merkezi (MGKM)’nde iki amatör telsiz operatörü görev almaktadır.

MGKM Görev Şefi

Astronotların Mars görevlerinin koordinatörü ve sağlıklı yürümesinden sorumlu karar verici kişidir. Doğrudan astronotlarla sesli iletişime geçebilir. Acil gelişen veya astronotların güvenliği ile ilgili risk öngörüsünde bulunulduğunda görevi doğrudan iptal edebilir veya astronotları üsse geri çağırabilir.

MGKM Data Operatörü

Data operatörü astronotlardan gelen veri iletişimizi izlemekle görevlendirilmiştir. Bu operatörün yanında bulunan sağlık uzmanı da astronotların iç, atmosferin dış sıcaklığını sürekli olarak kontrol etmekte, gelen verilerde limit aşımı izlendiğinde sesli görüşme operatörü aracılığı ile astronotlar ikaz etmekte veya kendisi doğrudan sesli iletişime geçerek görevin ani iptal edilmesini sağlamaktadır.

MGKM Sesli Görüşme Operatörü

Sesli görüşme operatörü astronotların görev boyunca gerek kendi aralarındaki sesli görüşmelerini izlemek ve gerekse astronotlar ile doğrudan ses haberleşmesini sağlamak amacıyla görevlendirilmiştir. Bu operatör data operatörü ve sağlık uzmanı ile koordineli bir şekilde çalışmaktadır.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-7. Kaskın genel görünümü.

Eğilip bükülebilir mikrofon kablosu VOX haberleşmesi için astronotlar tarafından kolayca ağıza yaklaştırılıp uzaklaştırılabilmektedir.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-8. Harici mikrofon ve kulaklık girişleri.

Sistem (1) adet 5 Watt çıkış gücüne sahip VHF/UHF dual band el telsizi, Helis tip anten ve harici ses giriş çıkış jack fişlerinden oluşmaktadır.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-9. Kaskın montajdan önce açılmış hali.

Kask içi haberleşme sistemi ve anı zamanda oksijen durum seviyesini görsel olarak YM7XKA astronotlarına iletecek olan LED sisteminin yerleştirilmesi için başlık söküldü.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-10. Kask yanakçıkları.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-11. Kulaklığın gizlendiği boşluk.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-12. Kask içine monte edilen kulaklık.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-13. Mikrofon sisteminin montajı.

Başlık takılıp çıkarılırken zarar görmemesi amacıyla kulaklık yan taraftaki yanak parçası sökülerek iç kısma gizlendi. Mikrofon da aynı tarafa alındı.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-14. Kablajın yapılması.

Model PLSS’ye bağlanan d-Sub konektörün diğer ucunda bulunan kablolar kaskın arka kısmından içeri alınarak köpük doku etrafından dolanacak şekilde sabitlendi. Ara iletişim kablosunun boyu YM7XKA astronotlarının hareketlerini kasılma yaparak engellemeyecek uzunlukta bırakıldı. Mevcut haliyle astronot bağını her iki yana veya tam aşağı yukarı rahatça çevirebilmektedir.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-15. Donanımın kask içine yerleştirilmesi.

Kaskın köpüklü dolgu yapısı kablo donanımları lehimlendikten sonra, sert plastik kısmının içerisine dikkatlice yerleştirildi. Ses haberleşme sisteminde tek kulaklık ve mikrofon kaskın sol boşluk kısımlarına yerleştirilerek sıcak silikonla sabitlendi.

D-Sub 15’li konektörün bağlantı pinleri

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim- 16. Pin bağlantıları.

Pin

Bağlantı

Pin

Bağlantı

1.

LED – GND

9.

DS18B20 – DQ Veri Giriş/Çıkış

2.

Yeşil LED – VDD

10.

DS18B20 – GND

3.

Sarı LED – VDD

11.

DS18B20 – VDD –

4.

Kırmızı LED –   VDD

12.

Boş (Yedek)

5.

Kulaklık  VDD

13.

Boş (Yedek)

6.

Kulaklık GND

14.

Boş (Yedek)

7.

Mikrofon VDD

15.

Boş (Yedek)

8.

Mikrofon GND

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-17. Harici mikrofon ve kulaklık çıkışı.

Kullanılan el telsizinde temayüllerin tersine harici mikrofon girişi 3,5mm, kulaklık çıkışı ise 2,5 mm lik stereo jack fişlerden oluşmaktaydı. Yan kısımdaki plastik koruyucu açıldı ve uygun fişlerin kablo bağlantılarına başlandı.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-18. VOX ayar değeri.

Baofeng UV-5R el cihazının “Menü” tuşu aracılığı ile “VOX” bölümüne gelinerek ses hassasiyet ayarı değeri “1” olarak belirlendi. (VOX menüsünde 1-10 arası seçenek bulunmakla birlikte 1 hassas, 10 daha az hassas değerdir)

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-19. Test donanımı.

Jack fişlerin lehimlenmesinden sonra kabloları model PLSS’ye monte edilecek olan  erkek d-Sub konektöre geçici lehim yapıldı ve kasktan gelen dişi D-Sub konektöre bağlanarak bağlantı ve ses kontrol edildi.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-20.  Model PLSS içine sabitlenmiş el telsizi.

Lokal Mars Projesi - LMP

Resim-21. Arka sabitleme sistemi.

Son olarak da el telsizinin model PLSS içerisinde YM7XKA astronotlarının hareketlerinden etkilenmemesi için çift eksenden geçen fermajüp ile yerine sıkıca sabitlendi.

Yazı dizisinin diğer bölümleri:

Lokal Mars Projesi (LMP) 1.Bölüm / (Google Translate – English Lang.)
Lokal Mars Projesi (LMP) 2.Bölüm / (Google Translate – English Lang.)
Lokal Mars Projesi (LMP) 3.Bölüm / (Google Translate – English Lang.)
Lokal Mars Projesi (LMP) 4.Bölüm / (Google Translate – English Lang.)
Lokal Mars Projesi (LMP) 5.Bölüm / (Google Translate – English Lang.)
Lokal Mars Projesi (LMP) 6.Bölüm / (Google Translate – English Lang.)
Lokal Mars Projesi (LMP) 7.Bölüm / (Google Translate – English Lang.)
Lokal Mars Projesi (LMP) 8.Bölüm / (Google Translate – English Lang.)
Lokal Mars Projesi (LMP) 9.Bölüm / (Google Translate – English Lang.)
Lokal Mars Projesi (LMP) 10.Bölüm / (Google Translate – English Lang.)
Lokal Mars Projesi (LMP) 11.Bölüm / (Google Translate – English Lang.)
Lokal Mars Projesi (LMP) 12.Bölüm / (Google Translate – English Lang.)

Beğen  
Yazar

TAMSAT Yönetim Kurulu İdari Başkan Yardımcısı. Çağrı İşareti: TA2IRU

Bir Cevap Yazın

E-posta hesabınız yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Yapılan Yorumlar ( 7 )