Menu

Pluto Cüce Gezegeni ve Uyduları

Ağlama Pluto, sana haksızlık etmediler. Pluto cüce gezegenler sınıfına girdikten sonra nedense çok sevilir oldu. Genellikle bir ailenin en küçüğü çok sevilir ya ben biraz buna bağlıyorum. Diğer bir neden de sistemin en uzağında olması, hani anneler gurbetteki yavrularını daha çok severler ya. Son olarak sanki Pluto gezegenlikten atıldı veya benim söylemimle bir lig aşağıya düşürüldü gibi bir imaj nedeniyle insanlar onu daha çok sever oldular. Herneyse neden ne olursa olsun yukarıda değinmeye çalıştığım her türlü sevgi insani bir davranış. Amerikalılar da ilk kez kendilerinin bulduğu gezegen olduğu için onu severler ve NASA “Yeni Ufuklar” adlı bir uzay aracını ona gönderdiler.

pluto1

Resim-1. Amerikalılar ne kadar Pluto kadar bağırsalar da o artık bir cüce gezegen.

 2015 yılında Pluto’ya ulaşacak ve onu çok yakından inceleyecek, büyük olasılıkla yeni uydularını keşfedecek. O nedenle ABD basınında Pluto yazıları çoğalmaya başladı ve onunla ilgili araştırmalar da hız kazandı. Son iki ayda yeni bulunan ve P4 ve P5 geçici adları olan iki uydusuna yeni isim arandı ve halkın büyük desteği ile Vulkan ve Cerberus adları verildi ama henüz resmen kabul edilmedi.

Hubble'ın çektiği bu fotoğrafta Pluto ve uydularını görüyorsunuz.

Resim-2. Hubble’ın çektiği bu fotoğrafta Pluto ve uydularını görüyorsunuz.

Bu kadar sözden sonra size ilginç bir bilgi vereceğim. Charon, Pluto’nun en büyük uydusu. Çapı Pluto’nun yarısı ama kütlesi sadece onun yüzde onu kadar. Bu da yoğunluğunun çok düşük olduğunu gösterir. Ama aslı ilginç olan Charon Pluto’nun çevresinde 6.38723 günde bir dolanır. Pluto ise kendi ekseni çevresinde yine 6.38723 günde bir döner, ayrıca sistemin kütle merkezi çevresindeki yörüngesinin dönemi de aynıdır. Gökbilimin en ilginç senkronizasyon (eşdönme) olayı burada da geçerlidir. Geçenlerde size Merkür gezegeninin eşdönmesinden söz etmiştim, biraz karmaşıktı ama bu çok daha basit. Şimdi düşünün Pluto üzerinde bir noktada oturuyorsunuz ve karşınızda Charon. Altı küsur gün süren bir Pluto gününde gökyüzünü nasıl görürsünüz?

Resim-3

Resim-3. Yörünge.

Pluto da kendi sistemi içinde uydusu büyük olduğu için kütle merkezi çevresinde bir yörüngesi vardır. Bu kütle merkezi Pluto’nun dışına düşer. Güneş sisteminde de aynı olay vardır ama sistemin kütle merkezi Güneş’in içindedir.

Pluto’ya uzaklık açısından ikinci uydusu 2012 yılında keşfedilen P5 (Cerberus) uydusu. Bu uydu Pluto çevresinde 20.2 günde bir dolanır, yani Pluto’nun dönme döneminin yaklaşık 3 katı, o nedenle Pluto ve uydusu arasında 1:3 eşdönme vardır denir. Bu eşdönmenin değeri Charon için 1:1’dir. Sonraki uydunun adı Nix’dir ve dolanma dönemi 24.856 gündür. Burada da yaklaşık 1:4 eşdönme vardır. Devam edersek P4 (Vulkan) uydusunun dönemi 32.1 gündür, eşdönme değeri 1:5’dir. Son olarak en dış uydusu hydra’nın 38.206 dönemi ise 1:6’lık bir eşdönmeye karşılık gelir. Bu değerlerin birincisi hariç hemen hepsinin yaklaşık değerler olduğunu unutmayalım.

Resim-4. Pluto ve büyük uydularının boyut karşılaştırması.

Resim-4. Pluto ve büyük uydularının boyut karşılaştırması.

Bilim insanları bu uyduların oluştuğu anda farklı yerlerde olduğunu ve daha sonra bu eşdönemli yörüngelere yerleştiği konusunda hemfikirler. Dolayısıyla şimdi eşdönemi 1:7 veya 1:8 olan uydularını da “Yeni Ufuklar” uzay aracının bulacağını düşünüyorlar. Güneş sisteminde bu eşdönme bir çok yerde karşımıza çıkıyor ama en bildiğimiz doğal uydumuzun bize hep aynı yüzünü göstermesidir.

Sevgilerimle…

Beğen  
Önceki Yazı
Yazar

Yazar: Prof.Dr. Ethem DERMAN. Ankara Üniversitesi - Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümünden emekli öğretim görevlisidir.

Bir Cevap Yazın

E-posta hesabınız yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir