Akvaryum denince akla ilk gelen canlı, elbette ki balıklardır. Ancak hayal gücü ile sınırlı bu yapay yaşam alanlarının ev sahipliği yaptığı tek canlı türü balıklar değildir. Bu yazıda, akvaryumda bakabileceğiniz farklı ve bir o kadar da ilginç bir türü inceleyeceğiz. Bu tür bir Elma Salyangozu, yani latince ismiyle bir “Pomacea Bridgesi”. Elbette evde böyle bir canlıyı besleyecek olmanız isminden dolayı daha ilk başta büyüklerin itirazına maruz kalabilir ancak yazıda geçen konular sayesinde hem siz hem de ebeveynleriniz onu daha yakından tanıma fırsatı bulabilir.

İster küçük, isterse büyük ebatlı olsun akvaryumlardaki o küçük canlıların salına salına hareketlerini seyretmek, çoğu insana huzur verir. Hele ki izlenilen canlı bir elma salyangozu ise onun zevki gerçekten bambaşkadır. Diğer yüzücü türlere oranla ağır ve biraz da tembel hareket etmesi, çevreden gelen uyarılara karşı hassas oluşu onun seyrine doyulmaz özelliklerinden sadece birkaç tanesidir.

Bir salyangoz oluşu belki size ilk etapta itici gelebilir ancak zaman içinde bu konuda ne kadar yanlış düşündüğünüzü anlayacağınıza eminim. Unutmayın ki hiç bir canlı pis değildir ve hak etmedikleri yakıştırmalara maruz kalmışlardır. Yazıya konu olan bu canlılardan edinmem de yine yukarıda saydığım bu sebeplerden dolayıdır. Bir satış noktasında hareketlerini uzun süre izleyerek edindiğim bu canlıları sizlere biraz daha yakından tanıtalım.

Öncelikle bakım için devasa bir alan gerektirmediğini söyleyebilirim. Aldığım elma salyangozları için ilk etapta bir fanus akvaryum yeterliydi ki zaten daha önce baktığım Betta‘lardan kalma bir fanusum da mevcuttu. Gerekli dezenfekte ve temizlik işlemlerinden sonra usulca onları yeni yaşam alanlarına yerleştirdim. Aynen bir kaplumbağa gibi ürkeklerdi ve kabuklarına çekilmişlerdi. Bir süre sonra yeni yerlerine alışıp hareket etmeye başladır. Bu yeni yerlerini araştırmaya başlayacaklarının ilk işaretiydi ve bu bile beni çok heyecanlandırmıştı. Yüzücü türler dışında buna benzer bir canlıyı benim de ilk bakım deneyimim başlamıştı.

Adettendir, önce onlara bir takma isim bulmam gerekiyordu. Elma salyangozlarım önlü arkalı fanusta ilerlerken aklıma nedense Newton ve Einstein geldi. Bu iki bilim insanını çok sevdiğimden olsa gereki lakaplarını bu şekilde belirledim.

Kısa sürede alıştığım ve odamın ayrılmaz bir parçası olan salyangozlar, elbette araştırmacı bir genç için odada öylece duran bir aksesuar gibi olamazdı, olmamalıydı da. Fotoğrafçılığa olan ilgim beni, onları rahatsız etmeden gözlemleyerek bir düzenek kurmaya ve onları videoya kaydetmeye yöneltti.

http://www.youtube.com/watch?v=XcLJ3hJu_2A
Video-1. Elma Salyangozlarının fanus ortamında genel görünümü.

Kurallar gereği TAMSAT-Genç takımında yaptığımız tüm çalışmalarımız bir danışman gözetiminde yapılmakla. Yine bu tür özel çalışmalarımızda da yine konusunda uzman veya ilgili bölümde okuyan bir takım üyesinden her zaman destek alma şansım olduğu için ben de sadece bir salyangoz beslemiş olmamak ve araştırmamı derinleştirmek için destek istedim. Bu konuda takım üyemiz olan ve Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Biyoloji bölümü öğrencisi Burcu Terci ile birlikte çalıştım. Yaptığımız araştırmalar sonucunda elde ettiğimiz bilgileri de daha sonra sizler için bir araya getirdik.  Şimdi bu konuda yapılan araştırma notlarından ve gözlemlerimizden devam edelim ve onların yaşamlarını daha yakından inceleyelim.

Akvaryumda işi ne?

Elma salyangozları karma akvaryumlara ayrı bir canlılık katar. Ağır ağır hareket etmesi, rengi ve ürkekliği farklılığını ortaya koyar. Bu salyangozlar adeta akvaryumun kül kedileridir. Akvaryumunuz yosun mu oluşturdu? Balıklarınızdan biri mi öldü? Balıklarınız akvaryuma dışkılıyor ve bu da akvaryumun sağlığını mı bozuyor?  Hiç sorun değil, elma salyangozu belki de akvaryumuzun en iyi temizlikçisidir.

Akvaryum nasıl olmalı?

Belki yapılarına baktığınızda size garip gelecek ama salyangoz dendiğinde akla ilk gelen şeylerden birisi herhalde tırmanmadır. Evet yanlış okumadınız, tırmanmaya bayılırlar. Bu nedenle su salyangozlarının akvaryumu tırmanmaya karşı elverişli da olmalıdır. Bu konuda keskin kenarlı olmaması da diğer bir önemli nokta. Duvarların cam yüzey olması rahat hareket için kafidir, ancak plastik yüzeyde tutunamayıp dengelerini kaybetmeleri mümkün.

Akvaryum suyunuzun çok derin olmasına gerek yok, ortalama zeminden 2 karış su yüksekliği onların keyfi için yeterli gelecektir. Tuhaf olduklarını söylemiştik, akvaryumun üzerinde 5-10 cm susuz alan bırakın ki bu sayede başlarını dışarıya çıkarıp bir miktar oksijen alabilsinler. Diğer yandan yumurtlama zamanı geldiğinde yine o boş alana yumurtalarını bırakmaktadırlar. Bakmayın siz aır hareket ediyorlar dediğimize, o kadar da masum değiller, yani yaramazlıkları da mevcut. Yeterli olgunluğa ulaşmış su salyangozlarınızı aç bırakırsanız akvaryumdan dışarıya çıkmaları ve kendilerine yiyecek aramaları mümkündür. Bilerek ve isteyerek hiç bir kişi bir canlıyı aç bırakmayacaktır elbette ama yine de tasarımda buna dikkat edin ve akvaryumunuza uygun kapak edinin.

Suları nasıl olmalı?                         

Cildimiz bizim için ne kadar önemliyse, salyangozlar için de kabukları o kadar öneme sahiptir. Uygun ortam olmadığı takdirde salyangozların kabuklarında delinme, aşınma gibi hasarlar meydana gelebilir. Bu yüzden pH değeri 7 ve üstü su kullanımı tavsiye edilektedir. PH denildiği üzere 7 olmalıdır. Daha düşükse, kabukta hasar meydana gelir. Aşınma işaretleri ve delikler görülecektir. Kabuğa yararlı olan diğer bir şey ise Kalsiyumdur(*). Su sıcaklığının da 20-28 C arasında olması onlar için idealdir.

Salyangozunuzun kabuğunda hasar olması durumunda bir veteriner olmanıza gerek yok. Onu diğerlerinden ayırıp ayrı bir su kabında rahatlıkla tedavi edebilirsiniz. Bu konuda eczanelerde rahatlıkla bulabileceğiniz kalsiyum tabletler yeterli miktarda suya katılıp, hasarlar tedavi olana kadar salyangozunuzu orada bekletmek en doğrusudur.

Ne yer ne içer?

Ne yazık ki Elma salyangozlarının ömrü 1-3 yıldır. Sağlıklı bir akvaryumda bu süreyi azaltıcı başına bir şey gelmeyeceğine göre bu süreyi ne belirliyor? Elbette ki beslenmesi. Menüleri öyle çok masraflı ve içinden çıkılmaz değil.

Onlar için en ideal besinler; haşlanmış havuç, haşlanmış ıspanak, marul, taze fasulye, çiğ patates dilimleri, kabak, kabuklu bezelye sayılabilir. Bunları kolay bir şekilde evin mutfağından aşırabilirsiniz. Ayrıca her türlü yem de onlar için uygundur. Yine de sadece yem ile beslemek ömür sürelerini kısaltabileceği için tavsiye edilmemektedir. Eğer yem ile beslemek zorunda kalırsanız yüksek kalsiyum, protein, karbonhidrat değerlerine sahip yemler tercih etmenizi önerilmektedir. Pul yem ile dip balıkları için olan tablet yemler elma salyangozları için uygundur.

Nasıl Hareket Ederler?

Elma salyangozları aslen bir kas olan vücutlarını helezon şeklindeki kabuğundan dışarı çıkarıp öyle hareket ederler. Aynı zamanda ayak olan vücudu pek çok ince kaslardan meydana gelip, bu kaslarla dalga hareketi yaparak yürümektedirler. Dalga, ön üçtan başlayarak arka uçta son bulur ve böylece canlı ilerlemiş olur. Salyangozlar hareket ederken mukus denilen kaygan ve yapışkan maddeye ihtiyaç duyar. Mukusu canlı kendisi üretir ve ön kısmında bulunan bezler sayesinde salgılar. Bu sıvı sayesinde toprak üstünde, asfaltta ve hatta deniz dibinde dahi kolayca sürünebilmekte, keskin ve yırtıcı yüzeylerde de rahatlıklar vücuduna zarar vermeden ilerleyebilmektedir. Bir salyangoz için kabuğu onun evi ve aynı zamanda en emniyetli yeridir. Vücudunu kabuğunun içine tamamen çekebilmekte ve gerektiğinde yapışkan mukus sıvısını kurutarak bir anlamda kendi kapısını oluşturup emniyetini sağlayabilmektedir.

Üremeleri

Elma salyangozları bazı salyangoz türlerinin aksine çift cinsiyetli (hermafrodit) değillerdir. Üremeleri için bir dişi ve bir erkek olması gerekir. Üremeleri gözlemlenebilir. Olgun elma salyangozları hemen hemen her hafta yumurta bırakırlar ancak yumurtalardan yavru çıkması o kadar kolay değildir.

Dişi elma salyangozu yumurtalarını akvaryumda üstten bırakılan 5-10 cm’lik açıklığa bırakır. Eğer yumurtalar orada nemli kalmazlarsa canlılıklarını yitirirler. Suya düşerlerse de aynı durum söz konusudur. Bu konuda yapılabilecek tek şey nemli bir ortam sağlamak. Eğer akvaryumda nemli bir ortam sağlanamıyorsa yumurtalar dikkatlice alınıp ayrı bir kapta çıkıncaya kadar beklenebilir. Bunun için nemli kağıt havlunun üzerine yumurtalar konularak ayrı bir ortam oluşturulması verebileceğimiz öneriler arasındadır.  Uygun koşullarda yumurtanın çıkma süresi 2 veya 3 haftadır. Yumurtadan çıkan yavru elma salyangozları doğrudan suya girerler.

 Eğer akvaryumda başka canlılarda varsa yavru salyangozlar onlara yem olabilir. Bu yüzden belirli bir büyüklüğe ulaşıncaya kadar ayrı bir ortam oluşturulmalıdır. Yavru salyangozlarınızı beslemek için yosun veya iyice parçalanmış yemleri kullanabilirsiniz.

Elma salyangozu ve diğer akvaryum canlıları

Elma salyangozunuz ile uyum içinde yaşayabilecek bazı canlılar;

-Ciklet
-Çöpçü
-Gurami
-Leleupi
-Vatoz
-Pacu
-Diskus
-Calvus
-Bazı Tropheuslar.
-Brevis

Beraber yaşayamayacağı bazı türlere örnek gösterilebilir;

-Kaplumbağalar
-Aşırı Sert balıklar ve etcil cichlid türleri
-Yetişkin frontosalar
-Maymun kafa
-Puffer
-Makrakanta
-Botia

Salyangozlar ve odacıkları

Doğanın dili Fibonacci sayıları ile işler. Salyangozlarda da bu sayılara rastlamak mümkün. Salyangozlarınız büyüdükçe tepesindeki kabukta büyüyecektir. Bu kabuk odacıklardan oluşmuştur. Kabukta oluşacak yeni odacık kendinden önceki iki odacığın toplamı kadardır.

(*) Salyangozların kabuklarının sağlıklı gelişimi için bazı ilave katkılar kullanılmaktadır. Örneğin deniz akvaryumları için olan sıvı Kalsiyum (Kent’s Ciquid Calsiyum-yarım doz) ile pH’ı tamponlamak için ‘’Aragamax Kumu’’ kullanılmış ve olumlu sonuçlar alınmıştır. Bunlara ilaveten sıvı iyot (Kent’s Liquid Lodine- 38 Lt.ye 1 damla) da kullanılırsa salyangozların kabuk gelişimini katkısı olur. Kolay hasar oluşumu gözlenmez.

Bu yazımızda Elma Salyangozu ile ilgili bilgileri sizlere aktarmaya çalıştık. Son zamanlarda pazar yerlerinde ticari getiri için satılmakta olan boyanmış (ve ne kadar ilgi ile bakarsanız bakın bir kaç gün sonra ölecek olan) civciv veya ördek yavrularını canlı oyuncak niyetine çocuklarınıza satın alarak ve bu eziyete ortak olmak yerine; sizlere bakımı daha kolay ve daha uzun süre yaşayan bu canlıları öneririz.

Kaynaklar:

http://www.atlasakvaryum.com/index.php?id=2204
http://www.aquarticles.com/
http://www.tarim.gov.tr/uretim/Su_Urunleri,Salyangoz.html
http://tr.wikipedia.org/wiki/Elma_salyangozu