Menu

Güneş Kutuplarından Ne Kadar Basık?

Gökbilimde yıldızlar kutuplarından basık olur. Bunun nedeni de katı olmayan gaz… Birer gaz küresi olan cisimler, eksenleri çevresinde dönerken ekvatorları şişkin olur. Bunun nedeni merkezkaç kuvvettir. Bazı yıldızlar o kadar hızlı dönerler ki dağılmalarına az kalır. Yer, ilk oluştuğunda katı olmadığından ve o zamanlar çok hızlı döndüğünden dolayı kutuplarından basıktır.

Güneş, 28 günde ekseni çevresinde bir kez döner ki gökbilimciler için bu çok yavaş bir dönme hareketidir. Dolayısıyla Güneş’te ortaya çıkacak basıklık değeri veya kutupsal yarıçap ile ekvatoryal yarıçap arasındaki değer çok küçük olmalıydı. İki yarıçap arasındaki farkı ölçmek için gökbilimciler, son elli yıldır çeşitli aletler ile gözlem yaparak bu farkı bulmaya çalıştılar. Ülkemizde de Akdeniz Üniversitesi’ndeki TUG yerleşiminde bulunan “astrolab” aleti ile uzun zaman bir arkadaşımız güneş yarıçapını ölçmüştür. Onun asıl amacı, güneş yarıçapında bir değişim var mı sorusuna yanıt aramaktı.

Resim. Güneş ve Güneş üzerinde görülen güneş lekeleri.

Hawai Üniversitesi ve Brezilya’daki Ponta Grossa Üniversitesi araştırmacıları, yörüngedeki Solar Dynamic Observatory uydusunda bulunan Helyosismik ve Manyetik görüntüleme kamerasının verilerini kullanarak Güneş’teki basıklık değerini ölçmeyi başardılar. Güneş hemen hemen tam bir küreydi. Elde ettikleri farkı şöyle bir benzetme ile açıkladılar: Yarıçapı 695 500 000 m olan Güneş’i çapı 1 m olan bir küreye indirgersek, ekvatoryal çapı kutupsal çapından metrenin 17 milyonda biri kadar daha büyük olur.

Bu farkın uzun zaman içinde sabit olduğunu ve gözlenen bu değerin dönmeden hesap edilen değerden çok küçük olduğunu çalışmalarında vurguladılar. Bu durum ise yüzey altındaki gaz hareketleri ve manyetizma gibi kuvvetlerin beklenenden çok daha etkin olduğunu ortaya çıkarıyordu. 11 yıl boyunca Güneş yüzeyinde her şey değişiyordu ama şekli hiç değişmiyordu.
Sevgilerimle…
Beğen  
Yazar

Yazar: Prof.Dr. Ethem DERMAN. Ankara Üniversitesi - Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümünden emekli öğretim görevlisidir.

Bir Cevap Yazın

E-posta hesabınız yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir