Bugün 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı… Hepimize kutlu olsun! Bayrağımız bizim için çok önemlidir çünkü gökyüzünden bazı simgeler almıştır. Fransız bir gökbilimcinin sayfasından öğrendiğim kadarıyla, yeryüzündeki 192 ülkeden 80 tanesinin bayrağı da gökyüzünden simgelerle dolu.

Demek ki sadece biz Türkler değil, tüm insanlar gökyüzüne sevdalı. Bu sevdanın kökeninde gökyüzü sevgisi mi, yoksa ilk insanların tanrıyı gökyüzünde araması mı yatıyor onu ben bilemem. O işi sosyologlara bırakmak gerekir. Ama birçok ülkenin bayrağında Ay’ın çeşitli evrelerde görünüşü, Güneş, takımyıldızlar hatta tüm gökyüzü bile vardır.

Resim-1. Türk Bayrağı.

WikiPedia’ya göre Türk Bayrağı ilk kez 1844 yılında Osmanlı Devleti tarafından kabul edilmiş, 1936 yılında Türk Bayrağı yasası ile şekillendirilmiş ve Türkiye’nin ulusal bayrağı olarak kabul edilmiştir. Kırmızı zemin üzerinde beyaz hilal ve yıldız vardır. Burada gökbilim olarak vurgulanması gereken iki önemli konu var. Birincisi; daha önce de değindiğim gibi yıldız, yıldız değil; parlak bir gezegen ve büyük bir olasılıkla Venüs gezegeni. Olasılıklardan biri de Jüpiter gezegeni olabileceği. Ama ne olursa olsun bizim için gökyüzünde görülen her cisim yıldız olarak kabul edilir. Diğer bir konu da; biz yeni ay evresinden sonraki Ay’ı, güneş battıktan hemen sonra görürüz ve buna “Ay, hilal evresinde” deriz ve kısa bir süre sonra o da batar. Hilal evresindeki Ay’ın aydınlık tarafı sol tarafta değil, sağ taraftadır. Bayrağımızdaki hilal ise; sondördün evresinden sonra, sabaha karşı güneş doğmadan önce, doğu ufkunda gördüğümüz hilal evresindeki Ay’dır.

Resim-2. Ay’ın evreleri. Çizim: Gökçen SEZGİN

Bayrağında “Ay-Yıldız” olan diğer ülkeler ise Cezayir, Tunus, Pakistan, Azerbaycan, Malezya ve Moritanya’dır. Bu ülkelerin hepsi de Müslüman ülkeler olup, bayraklarında aynı simgeyi kullanmalarının nedeni; 23 Temmuz 610 tarihinde Hz. Muhammed’in, sabahleyin “Ay-Venüs” yakınlaşmasını görmesinden kaynaklanır. Dolayısıyla sabah hilalinin olması gayet doğaldır. Hilal şeklindeki Ay, Müslüman inancının bir simgesidir ve dini günlerin çoğu hilal şeklindeki Ay’ın görünmesi ile başlar. Pakistan’ın bayrağındaki hilal 45 derece yukarı bakarken, Moritanya bayrağındaki hilal ise tamamen gökyüzüne dönüktür.

Resim-3. Farklı ülke bayraklarına örnekler.

Üç ülkenin bayrağında hilal şeklindeki Ay ile birlikte birden fazla yıldız  bulunur. Bunlar; Singapur, Özbekistan ve Türkmenistan ülkeleridir.

Resim-4

İçlerinden sadece Türkmenistan bayrağındaki hilal; akşam gördüğümüz ilk hilaldir, diğer tüm bayraklarda Ay, son hilalin simgesidir. Bu bayraklarda dikkat ettiğimiz diğer bir olay da bir veya daha fazla yıldızın bazen hilalin çok içine yerleştirilmesidir. Hilal şeklindeki Ay’a baktığımızda, parlak ince kenarının dışında kalan tüm diski de görürüz. Bunun nedeni, o tarihte yerin “dolundünya” evresinde olmasıdır. Hiçbir zaman yıldız veya gezegen hilalin içinde olamaz çünkü Ay bize yakındır ve yıldızlar veya gezegenler bizden çok uzaktadır. Yani Ay hep önde olduğu için, yıldız veya gezegen onun diski tarafından örtülür. Örneğin Cezayir, Moritanya, Türkmenistan ve Singapur bayrakları bu gökbilim yanlışlığını yapmışlardır.

Bayrağında dolunayı simgeleyen sadece iki ülke bulunmaktadır. Bunlardan Laos’un bayrağında mavi bir bant üzerinde beyaz bir daire; Mekong Nehri üzerindeki dolunayı temsil eder. Diğer bir ülke ise Palao’dur ve onların bayrağında dolunay, mavi bir zemin üzerine sarı bir daire ile simgelenmiştir. Bu sarı daire Güneş ile karıştırılmamalıdır çünkü Palao halkı için dolunay balıkçılık, ürün toplama, festival gibi her türlü insan etkinliği için en iyi zamanı temsil eder.

Resim-5

Bayrağında Güneş’i simgeleyen ülkelerin başında Japonya gelir. Yükselen Güneş, beyaz bir zemin üstünde kendini gösterir. Güney Amerika ülkelerinden Arjantin ve Uruguay, Afrika’dan Malavi, Namibya, Ruanda ve Nijerya, Asya’dan Kazakistan, Kırgızistan ve Bengaldeş ile Avrupa’dan Makedonya bayraklarında da Güneş, ışın saçan şekli ile simgelenmiştir.

Resim-6

Coğrafik konumlarından dolayı ada ülkelerinin bayraklarında Güneş tasarımı farklı şekillerde yer almıştır. Örneğin Kiribati Cumhuriyeti’nde dalgalar üzerinde gösterilmiştir, yani orada ya güneşin doğması ya da güneşin batması simgelenmiştir. Antigua ve Barbuda (Antigua ve Barbuda bayrağı, Antigua ve Barbuda’yı temsil etmektedir. Bayraktaki sarı Güneş, özgürlüklerini; iki adet kırmızı üçgen, adaları yani ülkelerinin topraklarını; siyah bölüm ise halkın Afrika ile olan bağlarını temsil etmektedir. Biçimsel olarak da sarı, mavi ve beyaz alanlar Güneş, kum ve denizi simgelemektedir) ülkesinin bayrağında ise bu kez Güneş düz bir deniz üzerinde gösterilmiştir. Filipinlerin bayrağında ise Güneş’in çevresinde üç tane yıldız vardır. Sanki bir Güneş tutulmasında ortaya çıkan yıldızlar gibi…

Resim-7

Amerika’nın 50 eyaletinin bayraklarında yıldızlar sembolik öneme sahip olsa da, bazı ülkelerin bayraklarında doğrudan gökyüzü ile ilgilidir. Avustralya, Brezilya, Popua Yeni Gine, Yeni Zelanda, Samoa ve Tokelau bayraklarında, sadece güney yarımküreden görülebilen “Güneyhaçı” takımyıldızı resmedilmiştir. Bu takımyıldızın beşinci parlak yıldızı olan “Epsilon Cru”, Yeni Zelanda ve Tokelau bayraklarında yoktur. Keyling Adaları’nın bayrağında ise Güneyhaçı takımyıldızının yanında, hilal şeklindeki Ay ve Güneş de ek olarak yer almaktadır.

Resim-8

Brezilya bayrağı ise tam bir gökbilim dersini andırır. Görünen tüm gökyüzü bayraklarında yer almıştır. Bayrağın 27 yıldızı; ülkenin 26 eyaletini ve Federal Brezilya devletini temsil eder. Bu yıldızlar; Büyük Köpek (Canis Major), Küçük Köpek (Canis Minor), Suyılanı (Hydra), Karina (Carina), Sekizlik (Octans), Başak (Virgo), Güney Üçgeni (Triangulum Australe) ve Akrep (Scorpius) takımyıldızlarının en parlak yıldızları olup Güneyhaçı (Crux) çevresinde düzenlenmiştir. Bayraktaki takımyıldızların konumu, Cumhuriyet’in ilan günü olan 15 Kasım 1889 tarihinde, saat 20:30’da Rio de Janeiro’dan görünen gökyüzünün tam bir görüntüsüdür. O anda Güneyhaçı (Crux) takımyıldızı tam kentin meridyeninde bulunuyordu.

Resim-9

Tuvalu bayrağındaki yıldızlar; her ne kadar ülkenin üzerinde bulunduğu takımadaların farklı her adasının konumunu gösterse de aynı zamanda Samanyolu’nu simgelemektedir. Portekiz bayrağı ise, tarihteki Portekizli denizcilerin yerin çevresini dolaşmalarını çağrıştırması nedeniyle gök küresini simgeler.

Resim-10

Bugünlerde kentlerimizin ışığa boğulması ile gökyüzündeki yıldızları kaybetmiş bulunuyoruz. Dolayısıyla dalgalanan bayrakların üzerinde bir simge haline gelmiş fakat, halkın ümidi ve ideali olan gökyüzündeki cisimleri göremememiz tam bir çelişki değil midir?

Bu yazının temelini aşağıda bağlantısını verdiğim makale oluşturmaktadır:

http://lecielenquestions.over-blog.net/article-vexillologie-astronomique-65024172.html

Sevgilerimle…