Amatör haberleşme alanında çeşitli modlarda (mode) haberleşme tipleri kullanılmaktadır. Dijital haberleşmenin günümüzde daha popüler olmaya başlaması, çoğu amatör arkadaşın evlerine almış oldukları bilgisayarların aynı zamanda amatör telsiz cihazları ile birlikte kullanılması sebebiyledir. Bu yazıda genç ve yeni radyo amatörü arkadaşlarımız için popüler bir dijital mod uygulaması olan SSTV uygulamasını paylaşacağız. Hemen belirteyim, SSTV’nin diğer dijital modlardan daha ilgi çekici olmasının özel sebebi; karşılıklı yazışma ya da sözlü haberleşme yerine tıpkı bir faks gibi karşılıklı siyah/beyaz veya renkli resimler gönderip alma şeklinde yapılan haberleşme olmasıdır.

Emin olun ki çalışma oldukça heyecanlı olduğu kadar kolaydır da. Üstelik yabancılarla tek kelime yabancı dil bilmeden dahi görüşmeniz mümkündür. Dijital haberleşmelerde, çok iyi derecede İngilizce bilmeyen radyo amatörü arkadaşlar da pekala önceden makroları hazırlayarak QSO yapabilme şansına erişebilirler.

Gerekli donanım özellikleri

SSTV çalışmak için gereken bilgisayarın minimum 100 MHz. hızında, 32 MB RAM hafızalı, 16 bit rengi destekleyen minimum 1 MB ekran kartlı ve bir de Sound Blaster -veya uyumlu- ses kartı olması gerekiyor. Fakat günümüzde bu düzeyde PC’ler artık kullanılmıyor, yine de Pentium 4 ayarında bir PC işinizi dahada kolaylaştıracaktır.

Ayrıca kullandığınız cihazınıza uygun bir de arabirim devresi (interface) kablosuna ihtiyacınız olacak. Bu arabirim, aşağıda resminden de gördüğünüz gibi basit bir devre olup, üzerinde çok kritik bir malzeme bulunmamaktadır. Bileşenlerini de elektronikçilerden kolayca temin edip kendiniz de yapabilirsiniz. Ayrıca güzel bir kutulama ile bu arabirim devresini diğer dijital modlarda (BPSK31 – RTTY – JT65 v.b) çalışmak ve paket haberleşme amacıyla kullanabilirsiniz..

Resim-1. Arabirim örneği.

Çalışmaya geçmeden önce, araştırmacı bir radyo amatörü olarak bu dijital modu kim tarafından ve ne zaman bulunduğu gibi konularda sizlere teorik ön bilgiler de vermek istedim. Hep birlikte tarihsel gelişim sürecine kısaca bir göz gezdirelim.

SSTV nedir?

SSTV, yani “Yavaş Taramalı Televizyon” kelimesinin İngilizce karşılığı olan “Slow Scan Television” un kısaltmasıdır.

Tarihsel gelişimi

SSTV kavramı Copthorne Macdonald tarafından 1957–1958 yıllarında tanıtılmıştır. İlk çalışmada bir elektrostatik monitör ve bir “Vidicon tüp” kullanarak ilk SSTV sistemi geliştirilmiştir. O günlerde bu sistem,  120 satır ve satır başına yaklaşık 120 piksel 3 kHz telefon kanal içinde siyah-beyaz fotoğraf resim aktarmada kullanmak için yeterli görünüyordu.

Sonraki zamanlarda U.S.A. Citizens Band (CB) hizmetinde 11 metre üzerinde ilk canlı testler yapıldı. Sistem bilahare geliştirilerek uzay sistemlerinde de resim aktarmak için kullanıldı ki NASA bunun ilk öncülerindendir. Apollo 7-8-9 ve 11 modüllerinde Dünya ve Ay arasında resim aktarımı için bir çok testler yapıldı. Fakat o zamanın teknolojisinde resimler siyah-beyazdı ve dijital çalışmalar ile resimler renklendirmeye çalışılsa da Ay yüzeyinden gönderilen resimler üzerinde yine de bozulmalar olmaktaydı. Daha sonra uzman bir film şirketi ile resimlerin restorasyonu için anlaşma yoluna gidildi. NASA tarafından kullanılan SSTV sistemleri önemli ölçüde amatör radyo meraklıları tarafından kullanılmakta olan bugünkü SSTV sistemlerden çok farklıydı.

Federal Communications Commission-FCC  ileri seviye amatör telsiz operatörleri için SSTV kullanımını 1970 yılında tasdik etti. Daha sonra Amerika Birleşik Devletleri’nde SSTV amatörler arasında kullanılmaya başladı. Akabinde SSTV amatörler tarafından da geliştirilerek günümüze kadar gelmiş, hatta analog sistemden dijital sisteme bile geçilmiş DSTTV altında bir çok QSO yapılmıştır.

Bu moda gönül vermiş bir çok Avrupalı ve Amerikalı radyo amatörleri kendi istasyonları içinde SSTV Cam sistemi kurmuş olup, alınan SSTV sinyallerini İnternet ortamı üzerinden paylaşmaktadır. Hatta bu sistemlerin bir kaçı SSTV tekrarı (repeater) olarak hizmet vermektedir. Ülkemizdeki tek SSTV Repeater sistemi SAMSUN’da 10m bandı 28.670 MHz. üzerinden hizmet vermekteyken ne üzücüdür ki şuan aktif değildir. Buradaki bağlantıya tıklayarak yurt dışındaki bir çok gönüllü radyo amatörünün SSTV Cam bağlantısını izleyebilirsiniz.

SSTV programı ile nasıl ve hangi bandlarda QSO yapılır?

Unutmayalım ki amatörlerin uyması gereken işletme kuralları vardır. Nasıl CW, SSB, dijital, uydu (satellite) gibi modlar için ayrılmış bantların içinde belirlenmiş frekanslar var ise SSTV için de belirlenmiş frekanslar vardır ve buralarda bu mod ile haberleşme yapılır.

SSTV Nokta Frekansları

160m – 1.916 MHz.
80m – 3.728 MHz.
40m – 7.035 MHz.
20m – 14.230 MHz.
17m – 18.105 MHz.
15m – 21.340 MHz
12m – 24.925 MHz.
10m – 28.680 MHz
70cm – 430.950MHz
2m – 145.500-145.550MHz
6m – 50.510MHz

Not: Ülkemizde 6m bandında ancak özel izinle çalışılabilir. Nokta frekansı olarak alınıp, -5Khz ve +5Khz arasında SSTV QSO yapılabilir.

SSTV için hangi yazılımlar kullanılır?

SSTV yazılım seçimi konusunda bir çok örnek vardır. Ham Radio Delux-HRD,  ChromaPix, Multi PSK, MixW2, MMSSTV bunlardan bazılarıdır. Ancak SSTV konusunda benim gördüğüm en etkili ve uygun yazılım MMSSTV’dir. Yazılımı tasarlayan Japonya Osaka kentinde yaşayan Makoto Mori, JE3HHT isimli bir Japon radyo amatörüdür. Açıkçası yeni başlayan arkadaşların bu yazılımın basitliği ve arayüzlerinin sadeliği nedeniyle kullanımda pek de zorlanmayacaklarını düşünüyorum. Programı aşağıdaki indirme bağlantısına tıklayarak indirelim.

Dosya (MMSSTV – 1.13 versiyon) bağlantı adresi 
http://hamsoft.ca/pages/mmsstv.php

İsterseniz şimdi MMSSTV ile nasıl QSO yapabiliriz ona bakalım. Sizlere kolaylık sağlaması amacıyla yazılımın menü ve sekmelerini adım adım resimledim, her resmin altında da gerekli kısa açıklamaları ekledim.

Resim-2. Programı ilk çalıştırdığınızda “Please enter your callsign” yazan kısma kendi çağrı işaretinizi yazın.

Resim-3. Dinleme (RX) durumunda yapılan bu ayar, otomatik olarak gelen resmi tarayacak ekrana tam olarak sığdırmasını sağlamaktadır.

Resim-4. Gönderme (TX Setup) ayarı.

Resim-5. Buradaki ayarı değiştirmenize gerek yoktur.

Resim-6.Ses kartı (Option Sound Mic) mikrofon ayarları ekranı .

Resim-7. Ses kartı çıkış ayarları (Option Sauncard) ekranı.

Resim-8. Önceden hazırlanmış resimleri pratik ve hazır olarak kullanabileceğiniz “S.templates” otomatik makro ayar kısmıdır.

Resim-9. İlk sekmedeki “S.pix” bölümüne basarak bilgisayarınızdaki resmi boş karecikler içine yerleştirebilirsiniz.

Resim-10. Açılan pencere içindeyken “Max” butonuna tıklayarak resmi tam çerçeve ekrana sığdırın ve “OK” butonuna basın.

Resim-11. “Auto history” isimli kutucuğunu tıklayarak onaylayın aksi taktirde alınan (RX) resimleriniz otomatik olarak hafızaya alınmayacaktır. Dilerseniz sinyali yakaladıktan sonra kilit (Lock) tuşuna basıp alış modunu (RX mode) kilitleyebilirsiniz.

Resim-12. Resimde “Scottie 1” modundan genel çağrı (CQ) gönderilmektedir. Kişisel olarak genelde bu tür “Macro CQ” resimlerimi İnternet ortamında bulanan resim düzenleme sitelerinde hazırlayıp MMSSTV programına aktarıyorum, sizler de pratik bir şekilde bunu yapabilirsiniz.

Resim-13. Yukarıdaki resimde benim genel çağrıma İngiltere üzerinden cevap veren M0DMS çağrı işaretli radyo amatörü tarafından verilen cevap görülmektedir. Sol üst  orta kısımda görünen “595” rakamı benim resmimin karşı istasyon tarafından nasıl alındığını (izlendiğini) gösteren durum raporudur.

Resim-14. Nezaketen ben de kendisine tekrar durum raporunu “gönderdiğiniz resim net ve okunaklı” anlamında 595 şeklinde gönderiyorum.

Resim-15.  MMSSTV yazılımının bir güzel tarafı da “RX” bölümündeki ayarlar içerisindeki “Decode FSKID” ayarının karşı tarafın çağrı işaretini resim üzerinden tanımaya yardımcı olmasıdır.

Resim-16. Ekranın sağ orta kısmında küçük bir logbook bulunmaktadır. QSO yaptığınız amatörlere ait bilgilere QRZ.com adresinden ulaşarak elle buraya  girebiliriz. Bilgi girişten sonra “QSO” butonuna bastığınızda logunuz kaydedilecektir.

Resim-17. Görüşme bitiminde son selamlaşma.

Resim-18. QSO butonuna basınız ki log kayıtlara geçsin.

Resim-19. Logbook düğmelerinden “List” bölümüne bastığınızda kayıtlı loglarınızı komple görebilirsiniz.

Son olarak sizlere 10 Kasım 2012’de “10 Kasım Atatürk’ü Anma Günü ve Atatürk Haftası” nedeniyle SSTV üzerinden yaptığımız çalışmanın videosunu sunmak isterim.

httpv://www.youtube.com/watch?v=Mo8TXS6rfj4

Diğer modlarda (mode) yapılan yarışmalar (contest) gibi her yıl Ağustos ayının 1-31 arasında SSTV JASTA Contest yarışması yapılmaktadır. Türk radyo amatörleri arasında çok da önemli sayılmayan bu yarışma, aslında çok da zevkli geçmektedir. Ülkemizde pek tercih edilmeme sebebi bu modu kullanmayı bilmeyen arkadaşlarımızın çokluğunun yanı sıra, QSO’larda HF cihazların çıkış gücünü aşırı yorduğu ve emisyonunu düşürdüğü içindir.

Ancak yine de ülkemizde bu yarışmaya katılan çok değerli ve bu işe adeta gönül vermiş radyo amatörü ağabeylerimiz vardır. Bunlardan biri TA1BM çağrı işaretli Sayın İsmail KARADAŞ Beydir. Kendileri SSTV konusunda uzmanlaşmış amatörlerimizdendir ve bu konuda sizlere de yardım etmekten çekinmeyecektir. İsmail Bey şahsen kendisini örnek aldığım sıkı bir SSTV çalışanı radyo amatörüdür.  Kendilerine yazı vesilesi ile buradan tekrar şükranlarımı sunuyorum.

Değerli arkadaşlarım; yaptığınız SSTV QSO’larında genel ahlak kural ve kaideler ile radyo amatörlüğüne uygun resimler kullanmayı tercih etmeye özen gösteriniz. Unutmayınız ki; RF üzerinden bile olsa gönderdiğiniz her resim, bir Türk amatörünü ve onun nezdinde Türkiye’yi temsil etmektedir.

Umarım bu yazıyla aktardığım bilgiler SSTV konusunda sizleri biraz olsun aydınlatmıştır. Artık bu modda da TA’yı havada (RF üzerinde) temsil etmek görevi sizlere de düşüyor. Bu zevkli ve neşeli dijital modu güzel günlerde kullanmanız dileklerimle.

Özcan TOK, OE1TOA/TB1BCQ
Avusturya

Dip Not: Bu makalenin yazılmasında benden desteklerini esirgemeyen Sayın İsmail KARADAŞ, TA1BM ve Ali ZÜMRÜT, TA6P Beylere ve İngilizce çeviri konusunda yardımlarını esirgemeyen Sayın Erdem CENGİZ, TA2AEC Bey’e şükranlarımı sunuyorum.