Menu

Bokböceği ve Gökyüzü

Benim çocukluğumda yazları gittiğimiz Namrun Yaylası’nda bu böceği çok gözlemişimdir. İlginç bir şekilde hayvan gübresini yusyuvarlak hale getirir ve onu bir yerlere yuvarlayarak götürmeye çalışırdı. Çocuk aklımla en şaşırdığım konu ise nasıl o denli ideal küreyi yapabildiğiydi. Tabii bir de ismi çok ilginçti, şimdi bakıyorum da İngilizcede de aynı isimle anılıyor, “dung beetles”.

İlk kez ITK Gökevini yöneten Alper Ateş’ten duymuştum bokböceğinin eski Mısırlılarda çok önemli bir sözde tanrıyla özdeşleştiğini. Yeni okuduğum bir haber dolayısıyla bu ilginç konuyu tekrar Wiki’den çalışıp öğrenmem gerekti. Öğrendiklerimi son yapılan bir araştırma ile birlikte buradan size aktarmaya çalışacacağım.

Eski Mısırda Khepri (Khepre) tanrısı bu böcek ile (ne kadar kibarım, gördünüz mü, sadece başlıkta kullandım o sözcüğü bir daha kullanmayacağım, sadece böcek diyeceğim) eşdeğer.

Neden derseniz, küre haline getirdiği hayvan gübresini yuvarlayarak götürmesi ile Khepri tanrısının her gün gökyüzünde sabahtan akşama güneşi iterek hareket ettirmesi ile özdeşleşmiştir.

O nedenle bu tanrı tasvir edilirken yüzüne bu böcek yerleştirilmiştir. Sadece gübre yiyerek yaşayan bu böcekler yumurtalarını ölü hayvan vücutlarına ve gübre üzerine bırakırlar.

Bu pislik içinde doğup ortaya çıktıklarından dolayı Mısırlılar, onların ölü maddeden yaratıldıklarına inanırlarmış. Bunun sonucu olarak da Khepri hergün güneşi yeniden yuvarlayarak doğdurması, tekrar ortaya çıkması ve yenilenmesi ile bu böcek arasında yakın ilişki olduğuna inanıyorlar. 

Artık Khepri tanrısını bir kenara bırakalım ve gelelim bu böceğin davranışlarına. Erkek olanı dişisine ve yavrularına yiyecek olarak gübre taşır. Ayrıca kuluçkaya pisliklerin üzerinde yattığı için de ona gereksinmesi vardır.

Yuvarladığı gübrenin üzerine çıkıp onun üzerinde daireler çizerek dans eden böcekleri inceleyen, İsveç Lund üniversitesinde hayvan davranışlarını konusunda uzmanlaşmış bir grup bilim insanı, küçücük beyinleri ve limitli işlem güçleri ile bu böceklerin yönlerini nasıl bulduklarını araştırdılar.

Güney Afrika’da bir çiftlikte teneke kutuların içini toprakla doldurup onlara güzel yuva yapan araştırmacılar bol miktarda taze inek gübresinin bulunduğu ortamda böceklerin davranışlarını gözlediler. Böcekler dümdüz bir çizgi boyunca hareket ediyorlardı. Bu düz yolu öyle seçiyorlardı ki paketlediği pisliği çalabilecek diğer arkadaşlarından en uzakta olacak şekilde belirliyorlardı.

Çünkü bu böcekler, ilginç bir şekilde top haline getirilmiş yiyeceği birbirlerinden çalmakla ünlüdürler. Gübre topunu başları yere doğru gelecek şekilde yüzleri arkaya (geldikleri yöne) dönük şekilde hareket ederken bir engelle karşılaştıklarında topun üstüne çıkıp dairesel hareketler ile dans ettikleri saptanmış. Neden bu hareketi yapıyorlar sorusunun yanıtını arayan bilim insanları çeşitli deneyler yapmışlar. Bu deneyler sonucunda, böceklerin topun üstüne çıkarak gökyüzünü taradıkları ve güneşi görerek yönlerini saptadıklarını bulmuşlar.

http://www.youtube.com/watch?v=I1RHmSm36aE

Güneş sadece biz insanlara değil bu güzel gezegende yaşayan her canlıya bir şekilde hizmetini götürmektedir. Bu canlıların beyinleri ne kadar küçük olsa da Güneş ve yıldızlar onlara yol göstermektedir. İşlem gücü düşük bu küçük beyinler, keşke bir de üstünde yaşadıkları gezegeni korumayı düşünebilseler.

Sevgilerimle…

Prof.Dr.Ethem DERMAN
TAMSAT

Beğen  
Yazar

Yazar: Prof.Dr. Ethem DERMAN. Ankara Üniversitesi - Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümünden emekli öğretim görevlisidir.

Bir Cevap Yazın

E-posta hesabınız yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Yapılan Yorumlar ( 0 )